Dokument iz Berana – Ramazan 1942.
Nakon 80 godina tišine, 2. aprila 2022, pred prvi iftar mjeseca Ramazana, u Beranama se, doduše simbolično i samo jedno veče, uz upotrebu vatrometa umjesto klasičnog barutnog punjenja, ponovo oglasio ramazanski top sa obližnjeg Jasikovca. Posljednji put u ovom gradu čuo se uoči Ramazanskog bajrama, 10. oktobra davne 1942. godine.
Piše: Adem Ado Softić
Poštujući tradiciju i potrebu muslimanskih vjernika da se vrijeme završetka ramazanskog posta označava pucnjem iz topa na zalasku sunca, obavezu redovnog oglašavanja početka iftara u ratnim Beranama prije osamdeset godina, tokom čitavog mjeseca Ramazana, preuzela je na sebe okupaciona italijanska vojska.
Te teške i mučne 1942, sveti mjesec, u kom je započeta objava Kur’ana časnog, mjesec posta i oprosta, počinjao je 11. septembra. Povodom toga, četiri dana ranije, komandant Pješadijske divizije „Venecija“, brigadni general Carlo Isasca, donio je posebnu odredbu, i o njoj pismeno obavijestio sve varoške institucije i organe vlasti. Komandanta Trećeg podsektora u Beranama, komandanta Druge čete, Civilnog delegata Beranskog okruga, predsjednika Opštine Berane, beranskog okružnog kapetana, tadašnjeg imama matičara Ibrahima efendiju Zejnilovića i komandu Štaba Brdsko pješadijske divizije „Venecija“, koja je pokrivala sjeveroistok Crne Gore i dolinu Lima. Odluka italijanskog brigadnog generala broj 419, od 7. septembra 1942. godine, zavedena dva dana kasnije pod brojem 83 u Imamatu džemata varoši Berana, glasila je:
“La cesseziona del digiuna religiozo diurno per i cittadini di religione mussulmana durante il Ramadan, sarà marcata alle ore 19:30 de ciascun giorno da un razzo a scopio. – Il comandante de III Sottosetore provvederà a tale compito dall’ undici c.m., giorno d’inizio del Ramadan. – Il generale di brigata – Comandante Carlo Isasca“ (Završetak dnevnog vjerskog posta za građane muslimanske vjere tokom Ramazana, biće označavan ispaljivanjem rakete svakog dana u 19:30 časova. Komandant Trećeg podsektora izvršavaće ovu naredbu od jedanaestog ovog mjeseca, dana početka Ramazana.)
Tridesetodnevno, jednokratno oglašavanje ramazanskog topa, za koje je prethodnih par decenija trabalo pisati molbe kako bi se džematlijama mogao „davati znak iftara-mršenja”, pa tražiti od nadležnih pismenu dozvolu za kupovinu “10 kilograma baruta od Tvrdišića Alekse trgovca iz Berana”, i na kraju obavezno „učtivo napomenuti da je od velike potrebe ovo traženje” pravdajući se kako će “prangija pucati samo jedan put, dok izjutra neće”, organizovao je sam komandant okupacione italijanske vojske. Tako je trideset ramazanskih večeri daleke 1942. godine vrijeme početka iftara u Beranama objavljivala “prangija” Trećeg podsektora Brdsko pješadijske divizije “Venecija”.
Tog vrelog beranskog septembra, u iščekivanju granate sa Karlovog ramazanskog lafeta, jedine koja je usred ratnog vihora varošanima najavljivala trenutke mira i spokoja, ulica je u predvečerje mirisala na isfilijane dunje i jabuke iz bakarnih činija pred beranskim dućanima, dok se kroz odškrinute vratnice i pendžere, sa povjetarcem, niz varoš širio miris tople halve, tek zalivenih baklava i tufahija.
Idućeg septembra Italija je kapitulirala. Kalova vojska je položila oružje i preko noći napustila Berane. Dio vojnika “Venecije” prešao je na stranu partizana i priključio se novoformiranoj, antifašističkoj diviziji “Garibaldi”. Rat za oslobođenje varoši od njihovih dotadašnjih saboraca i saradnika, sila Osovine i poluosovine, potrajao je još punu godinu dana. Septembra 1944. Beranci su napokon dočekali kraj rata, a sa njim i novu, narodnu vlast. Varoš je potom ušla u dug i mukotrpan period obnove i izgradnje…
Prošlo je od tada još osamdeset Ramazana, ali od onih italijanskih plotuna septembra 1942. godine, u Beranama se nikada više nije oglasila ramazanska prangija.
